BİR IŞIK VARYATÖRÜ ( DIMMER ) MONTAJI NASIL YAPILIR

Hazırlık : 
Işık varyatörü seçimi nasıl yapılır ? 
Işık varyatörü seçimini, Öncelikle aşağıdaki kriterlere göre yapmalısınız.   
Ampul tipine göre 3 çeşit varyatör vardır

1-220 volt Halojen ampuller için

2-12 volt, konvansiyonel transformatörlü alçak gerilim halojen ampuller

3-12 volt, elektronik transformatörlü alçak gerilim halojen ampuller

 Kullanım imkanlarına göre :  

1-Tek kutuplu ışık varyatörü, bir varyatör ve bir kumanda noktası

 2-Çift kutuplu ışık varyatörü, bir ışık noktası için, birkaç varyatör ve birkaç kumanda noktası. 

Varyatörün güç kapasitesine göre : 
Seçeceğiniz ışık varyatörü, toplam gücün,(wat olarak) %10 fazlasını taşıyacak kapasitede olmalıdır. Bu sayede maksimum güçte kullandığınızda, ışık varyatörünün çıkartacağı gürültü  daha az olur

Ayrıca minimum çalışma kapasitesine (wat olarak) dikkat etmelisiniz, bir ışık varyatörünün minimum ve maksimum çalışma güçleri üzerindeki etikette belirtilmiştir.  
Dikkat ! Montaja başlamadan önce akımı sigortadan kesin.

1-Montaja başlamadan önce akımı sigortadan kesin. Öncelikle mevcut anahtarı tamamen söküp kaldırın ve kabloları ayırın.

2-Buat içinde nötür kabloları ayrı ise bunları bir klemens yardımıyla birleştirin.

3-Faz hattını (kırmızı renkli kablo) ışık varyatörünün yukarı ok işaretli klemensine vidalayınız.

4-Lamba dönüş kablosunu (siyah renkli kablo) ışık varyatörünün spiral ok işaretli klemensine vidalayınız. Son olarakta devrenizi korumak için, topraklama kablosunu (sarı ve yeşil renkli kablo) gerekli kontaklara vidalayınız.  Daha sonra sigortayı devreye sokarak ışık varyatörünün çalışma kontrolünü yapınız. 

Montajın bitirilmesi: Bağlantılar tamamlandıktan sonra montajın bitirilmesi anahtarların markasına göre değişir.

Size tavsiyemiz anahtarın kullanma talimatnamesine göre işi bitiriniz.

WHEATSTONE KÖPRÜSÜ NEDİR?

Wheatstone köprüsü deneyi


WHEATSTONE KÖPRÜSÜ  Wheatstone köprüsü, elektriksel dirençleri karşılaştırmaya ya da  ölçmeye yarayan elektrik devresidir.   Dört direncin kare oluşturacak biçimde birbirine bağlanmasından oluşur.   Orta büyüklükteki dirençlerin tam doğru ölçülebilmesi için kullanılabilecek   en uygun yöntem “Wheatstone Köprüsü” yöntemidir.    Çok küçük değerli dirençlerin hatasız ölçülebilmesi için ise Wheatstone köprüsü üzerinde yapılan bir değişiklikle elde edilen ve “Kelvin Köprüsü” olarak bilinen düzenek kullanılır.    
Yalıtım direnci ve sızıntı direnci gibi çok yüksek değerli dirençlerin ölçülmesinde ise MEGER (Megaohmmetre) denen ölçü aletleri ile  yüksek gerilim altında direnç ölçme işlemi yapılır.

 Wheatstone Köprüsü nasıl kullanılır : Devrede iki tane değeri bilinen direnç, bir tane ayarlı direnç ve bir de değeri bilinmeyen direnç vardır. Değişken direnç, galvanometre sıfırı gösterene kadar değiştirilir. 

R1*R3=R2*Rx  olduğunda galvanometre sıfır değer gösterecektir.


Pratik olarak, wheatstone köprüsü, kalibre edilmiş bir grup  direnç ten oluşur, böylece Rx in geniş aralıktaki değerleri sadece  bir ayarlı direnç sayesinde ölçülür.  Bunun için R1/R2 oranı değiştirmek yeterli olacaktır.  Wheatstone köprüsü ile ölçülebilecek en küçük direnç değeri  1 Ohm dur. Daha küçük değerli dirençlerin ölçümü ise 
KELVİN KÖPRÜSÜ (THOMPSON KÖPRÜSÜ) ile yapılır.

 Bu köprü, wheatstone köprüsünün biraz değiştirilmiş halidir.

ELEKTRİK DİRENCİ NASIL HESAPLANIR ?

Multimetre ile Direnç Ölçümü

Direncin formül ile hesaplanması:

Aşağıdaki förmül de  

R : Bir iletkenin direnci Ω ( ohm ) olarak
ρ : Bir iletkenin rezistivitesi Ω .mm² / m olarak
l : Bir iletkenin uzunluğu m olarak

S : Bir iletkenin kesiti mm² olarak

Şimdi bir örnekle formülü uygulayalım.

20 m uzunluğunda, 2,5 mm² kesitinde bir Bakır bir iletkenin direncini hesaplayalım :

ρ = 1,7 x 10 -8  Ωm
l = 20 m
S = 2,5 x 10 -6  m2   

Ölçü birimini kontrol edelim , aşağıda göreceğiniz gibi kontrol  sonucu ohm (Ω ) dır.
 Tavsiye :  Ölçü birimlerini formülde kullanmayı ihmal etmeyiniz.  Bu metodla sonucun ölçü birimi değerini kontrol edersiniz.

Sıcaklık direnç üzerinde nasıl bir etki yaratır ?   
Soğuk bir ampulün direncini ohmmetre ile ölçtüğümüzde,  direnç değerinin 14,7 Ω olduğunu var sayalım . Aynı ampule 120 voltluk bir gerilim uygulayalım, ampulün akkor  teli yani flamanı 2500 ° C ye eriştiğinde ampermetremiz  0,88 Amper göstermiş olsun.
Direnç formülünü uyguladığımızda :
Gerilim ve akım arasındaki oran bize direncin değerini verir.   
 R = U / I = Ω ( ohm )
 O halde  R = 120 / 0,88 = 136 Ω ( ohm )   olur. 

ELEKTRİK YALITKANLIĞI NEDİR ?

Dielektrik nedir ?

Genel olarak yalıtkanlığın tarifini, iki sistem arasındaki enerji alış verişini engelleyen bir madde olarak yaparız. Elektrikte ve elektronikte yalıtkan maddeye " Dielektrik " adı verilir. Burada yalıtkan maddenin görevi, iki iletken madde arasındaki elektrik akımının geçişini engellemektir.  Elektrik yalıtkanlığı ölçülebilir bir büyüklüktür, direnç dediğimiz bu büyüklüğün değeri ohm ( Ω ) dur.
Gerçek hayattan bir örnekle bunu şöyle açıklayabiliriz :Fatma hanım ucuzluktan faydalanarak bir bulaşık makinası alıyor,elektrik ve su tesisatları montajı bittikten sonra birikmiş bulaşıkları yıkamak isteyen fatma hanım makinayı çalıştırıyor, fakat daha makina çalışır çalışmaz kaçak akımkoruma sigortası ( diferansiyel sigorta ) atıyor. Her seferinde bu olay tekrar ediyor.
Bu durumda fatma hanımın yapacağı tek şey bir elektrik teknisyeni çağırarak makinaya yalıtkanlık testi yaptırmaktır.  Yalıtkanlık testi yapmak için Megaohmmetre dediğimiz bir ölçü aleti kullanılır. Normal test ölçümleri yalıtkan maddeyi tahrip etmez. Bu test, yalıtkana doğru akım verilerek yapılır.  Sonuç kΩ, MΩ veya GΩ cinsindendir. Bu değerler bize yalıtkanlığın kalitesi ve iki iletken arasındaki kaçak akım riskiolup olmayacağı ayrıca yalıtkan eskimesi durumunu takip etme konusunda çok önemli bilgiler verir.
Yandaki resimler, ölçü aletleri yapımında lider olan CHAUVIN ARNOUX sitesinden alınmıştır. http://www.chauvin-arnoux.com/fr
Bu resimlerde, elektrik motoru bobinlerinin yalıtkanlık testi, telefon kablolarında yalıtkanlık testi ve endüstriyel makinaların yalıtkanlık testini yapan ölçü aletini göreceksiniz.

 Avrupa Birliği EN 60204 yönergesine göre kısaca :  

1-Dielektrik testi, 1000, 1250, 1500 V alternatif akım uygulayarak yapılmalıdır.
2-İzolasyon testi, 0 ile 500 MΩ arasında ve 500 veya 1000 V Doğru akım uygulayarak yapılmalıdır.
 3-Devre devamlılık testi, 0 ile 2 Ω arasında ve 12 V / >10 A alternatif akım uygulayarak yapılmalıdır.
4-Deşarj zamanı testi, 0 ile 2 saniye arasında ve 600 V Alternatif / Doğru akım uygulayarak yapılmalıdır. 

KABLO SOYMANIN PRENSİPLERİ

Kablo soymanın prensipleri: 

Bazen elektrikçi, hazır tesisattaki yada gerilim altındaki kabloları soymak zorunda kalabilir. Herşeyden önce ve gerekiyorsa elektrik akımını kesip, tesisatın gerilim altında olup olmadığını kontrol etmelisiniz.  Bir kablonun yapısı genelikle bakırdan oluşan bir iletken ve bunun üzerini kaplayan plastik kılıf. Buna yalıtkan madde diyoruz. Kablo soymak ise, bu yalıtkan maddeyi, yani plastiği bir kaç santimetre soyarak iletken kısmını herhangi bir klemense bağlantı yapmaya hazır hale getirmektir.

Kabloyu uç noktasından kesiniz.

Otomatik kablo soyma pensesini, ideal soyma uzunluğuna göre ayarlayınız. İdeal soyma uzunluğu = 8 mm

Otomatik olmayan kablo soyma pensesi, üzerindeki ayar vidası yardımıyla, kablo kesitine göre kesme derinliği ayarlanır. Eğer soyma sonucunda çıplak bakırda bir iz görülürse, bu ayar derinliğinin fazla olduğuna işarettir. Buna karşılık kabloyu soymakta zorluk çekiyorsanız, buda ayar derinliğinin yetersiz olduğunu gösterir.  Bu hassas ayarı tecrübe ile geliştirebilirsiniz.

Otomatik olmayan kablo soyma pensesine kabloyu 8 mm kadar sokunuz, penseyi sıkarak izolazyonu bakır iletkene dokununcaya kadar kesiniz ve penseyi kendinize doğru çekerek soyma işlemini tamamlayınız.

Otomatik kablo soyma pensesine kabloyu soktuktan sonra penseyi akıcı bir hareketle sıkıştırıyorsunuz, işin devamını ise otomatik pense kendiliğinden yapıyor.

GERİLİM DÜŞÜMÜ NEDİR ?

GERİLİM DÜŞÜMÜ NEDİR ?

Elektrik üretilirken elde edilen gerilimin , elektrik harcanırken
ölçülen gerilimden farklı olması gerilim düşümünden kaynaklanır.  
Bir elektrik devresi ne kadar yüklü olursa o devrede gerilim düşümü riski o kadar fazla olur.  
Gerilim düşümü kablo kesitine, kablo uzunluğuna ve devredeki harcanan güce göre değişir.  
  
Buna göre gerilim düşümünü şöyle tarif edebiliriz.   
  
Üzerinden elektrik akımı geçen her iletken bu akıma karşı bir direnç gösterir. 
Bu direnç iletkenin 2 ucu arasındaki gerilimin  düşmesine neden olur. 
Bu nedenle kullanılacak güce göre uygun kablo seçimi için gerilim düşmü hesabı yapılır.   
İç tesisat yönetmeliklerine göre izin verilen gerilim düşümü yüzdeleri şöyledir :  
  
1-Aydınlatma ve priz linyelerinde % 1.5 i ,
2-Motor beslemelerinde % 3 ü geçmemelidir.
3-Orta gerilim ve Yüksek gerilim tesislerinde %5 ile %10 arasında değişmektedir.  
  
Avrupada ki ülkelerde müsade edilen maksimum gerilim düşümü yüzdeleri farklıdır.  

Fransada NF C 15-100 normuna  göre maksimum gerilim düşümleri şöyledir : Tek fazlı alçak gerilim şebeke dağıtım sisteminde   % 6
Üç fazlı alçak gerilim şebeke dağıtım sisteminde     % 3
Tek fazlı özel YG/AG şebeke dağıtım sisteminde   % 12
Üç fazlı özel YG/AG şebeke dağıtım sisteminde    % 6  

UZUNLUĞU ''L'' OLAN BİR KABLODA GERİLİM DÜŞÜMÜ NASIL HESAPLANIR

          u = b ( ρ1 x L / S x cosφ + λ x L x sinφ ) I  

Şimdi уukarı da görülen formüldeki elemanları inceleyelim :

u: gerilim düşümü volt olarak
b: Üç fazlı devrelerde bu katsayı 1 olarak alınır , tek fazlı devrelerde ise bu katsayı 2 olarak alınır

DİKKAT: Üç fazlı bir sistemde eğer nötr tamamen dengesizse, yani tek bir fazda aşırı yük varsa,  bu sistem tek fazlı bir devre olarak kabul edilir.

ρ1: İletkenin rezistivitesi yani özgül direnci , bu değer

bakır için 0,023  Ω.mm²/m ve alüminyum için 0,037  Ω.mm²/m dir.

L: Kablo uzunluğu metre ( m ) olarak
S: Kablo kesiti metre kare ( mm² ) olarak 

cosφ: Güç faktörü , güç faktörü kesin olarak bilinmediğinde bu değer 0,8 olarak alınır.

( sinφ = 0,6 )

λ: İletkenin reaktansıdır. Reaktans kesin olarak bilinmediğinde bu değer 0,08  Ω  olarak alınır. 

I: İletken üzerinden geçen akım

Bu gerilim düşümünü yüzde olarak hesaplamak istersek şu formülü kullanacağız :

                        Δu = 100 x u / U0 

Şimdi bu formüldeki elemanları inceleyelim :

Δu : Gerilim düşümü yüzde olarak
u : Gerilim düşümü  volt olarak
U0 : Faz ile nötr arasındaki gerilim volt olarak

Elektrik tesisat yönetmeliğine göre
hattınızın toplam Δu  değeri 1,5 dan küçük ise seçtiğiniz kablo kesiti bu devre için uygundur.

Buna karşılık bu değer 1,5 dan büyük çıkarsa
yeni bir kablo kesiti seçerek hesaplarınızı bu kesite göre yapmalısınız.  

      

AKIM TRANSFORMATÖRÜ NEDİR?

AKIM TRANSFORMATÖRÜ: 

Endüstri alanında kullanılan akımlar çok büyük değerler olduğundan, bunları doğrudan ölçmek çok zordur. Akım transformatörleri, bu büyük değerli akımları ölçülebilir değerlere getirerek, piyasada bulunan ölçü aletlerinin (genellikle 5A ölçekli) kullanılmasına olanak sağlar. Ayrıca, birincil sargı bobini (yüksek gerilim) ile ikincil sargı (ölçme) arasında galvanik bir izolasyon sağlar.

GALVANİK İZOLASYON: 
İki elektrik veya elektronik devre arasında, hiçbir iletken madde ile (kablo, şasi metalik, v.s. gibi) bağlantı olmadığında, bu devrelerde galvanik izolasyon vardır deriz. Galvanik deyimi İtalyan fizikçisi Luigi GALVANİ den gelmektedir. Elektriğin etkileri konusunda çalışmalar yapmıştır. Galvanik izolasyona en iyi bir örnek TRANSFORMATÖRLER dir. Birincil sargı ile ikincil sargı arasında herhangi bir iletken ile bağlantı yoktur. Enerji transferi elektromanyetik ile yapılır.

Tek sargılı

Çift sargılı

ÜÇ FAZLI SİSTEMDE AKIM TRANSFORMATÖRLERİ İLE İKİ TÜRLÜ BAĞLANTI ŞEMASI

AKIM TRANSFORMATÖRLERİ SEÇİM KRİTERLERİ  

Akım trafoları seçiminde, akım trafosuna ait birçok parametreyi belirten bir etiketleme kullanılmaktadır. Örnek olarak 300/5A, 5P20; 10VA.    

1-Çevrim Oranı  İlk parametre trafonun çevrim oranıdır. Örneğini verdiğimizi etikette bu oran 300/5A olarak belirtilmiştir. Bu, hata payları dikkate alındığında, trafonun birincil sargılarından geçen akımın 60’de 1’inin ikincil sargılardan geçeceği anlamına gelir. Yani birincil sargılardan 300A akım geçerken, ikincil sargılardan 5A, 120A geçerken 2A geçeceği anlamına gelmektedir.  300/5A, 5P20; 10VA  300A - Birincil sargı Akımı   5A - İkincil sargı Akımı   İhtiyaca göre, akım trafolarının ikincil akımları 5A veya 1A olarak tasarlanıp üretilebilir. 

2-Trafo tipi ve aşırı akım faktörü Örnek trafomuzda 5P - Trafo Tipi dir,  20 rakamı ise Aşırı Akım (doyma) Faktörü dür. Doyma faktörü, nominal akımın kaç katına kadar, hassasiyet için diğer tüm şartlar sağlandığında, belirtilen doğruluk limitleri içinde ölçüm yapılacağını belirtir. Örnekteki akım trafomuzun primer nominal akımı 300A olduğu ve doyma faktörü de 20 olduğu için 300 x 20 A yani 6kA’e kadar hassasiyet şartlarını sağlayacaktır. 

3-Akım trafosu gücü Trafo seçimindeki en önemli kriterlerden biri de trafonun gücüdür. Örnek trafomuzda 10VA - Trafo gücüdür. Akım trafosunu bağlayacağınız her ölçü/koruma cihazının verilen akımı ölçerken harcadığı bir güç vardır. Ölçü cihazlarına ek olarak akım trafosundan cihaza kadar olan kabloda da, kablonun cinsi, kesiti ve uzunluğuna göre bir kayıp olacaktır.  Seçilen akım trafosunun gücü, yukarıda belirtilen kayıpları karşılayabilecek minimum güçte olmalıdır. Akım trafosunun ihtiyaçtan daha fazla güçte olması hassasiyeti azaltacağı için istenmeyen bir durumdur. 
Bu tür transformatörlerin birincil sargısından akım geçerken ikincil sargı ucu kesinlikle boşta bırakılmaz aksi takdirde transformatörün ikincil sargısı hasar görür.
İkincil sargısında koruma amaçlı sigorta kullanılmaz.



AKIM TRANSFORMATÖRLERİ MONTAJINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR 

Dikkat: Akım transformatörü montajı yapılırken devrede elektrik kesik olmalıdır, eğer gerilim altında çalışmak zorunda iseniz (nadiren yapılır, zira çok yüksek bir riski vardır) bu durumda ikincil devre, 2,5 mm² lik bir kablo ile kısa devre yapılmalıdır.

Akım transformatörü içinden geçecek kablonun veya baranın montajında enerjinin geçiş yönüne dikkat edilmesi gerekir.
Bu montaj yönüne her zaman uyulmalıdır, özellikle üç fazlı sistemlerde, akım ve gerilim arasındaki veya diğer fazlar arasındaki faz kaymalarını ters çevirebilir.

  O halde enerjinin akım yönü ne olmalıdır ? 

Yukarıdaki şemada görüldüğü gibi, akım transformatörlerini topraklamayı unutmayın.