Kaynak : http://esitelektrik.com/kutuphane/
Ölçü Transformatörleri:
Primer şebeke büyüklüklerini (akım/gerilim), ölçü/kayıt aletleri, sayaç röle vb. cihazların ölçü sınırları dahiline düşüren ve bu cihazların şebekeden yalıtılmasını sağlayan transformatörlerdir.
Primer Sargı:
Dönüştürülecek akım veya gerilimin uygunlandığı sargıdır.
Sekonder Sargı:
Ölçü transformatörünün; ölçü aletleri, sayaç, röle vb. cihazları besleyen sargıdır.
Sınıf:
Bir ölçü transformatöründe hataların, belirli kullanım koşulları altında, kabul edilebilir sınırlarını veren bir deyimdir.
En Yüksek Şebeke Gerilimi:
Normal işletme koşulları altında şebekenin faz iletkenleri arasında herhangi bir an ve şebekenin herhangi bir noktasında (arızalar ve büyük yüklerin devreye alınması/çıkarılması hallerindeki geçici rejimlerin dışında) oluşabilecek en büyük gerilimin kV olarak etken değeridir.
Anma Yalıtım Gücü:
Bağıl yalıtım gücünü harfler ile ifade etmek için standart anma geriliminin nümerik değeridir.
Anma Yalıtım Seviyesi:
Ölçü transformatörünün dielektrik zorlamalara karşı dayanma yeteneğine karşı dayanma yeteneğini belirten ve şebeke frekanslı dayanım gerilimi değerinin ayrı ayrı verilmesi ile ifade edilir.
Anma Dönüştürme Oranı:
Primer anma büyüklükleri ile sekonder anma büyüklükleri arasındaki orandır. Akım transformatörleri için: I1N / I2N Gerilim transformatörleri için: U1N / U2N Örneğin: 100 / 5 A, 31500 / 100 V
Anma Yükü:
Bir ölçü transformatörünün anma yükü; doğruluk için aranan özelliklerin belirlenmesinde güç faktörü cos değeridir.
Anma Çıkış Gücü:
Ölçü transformatörlerinde sekonder devreye, nominal sekonder yük bağlı iken; nominal akım (veya gerilim)değeri ile belirli bir güç katsayısı altında icra edilen gücün VA olarak verilen değeridir. Anma çıkış gücü transformatörün etiketinde VA olarak belirtilir.
Nominal Frekans:
Transformatörün bağlandığı ve dizaynında esas alınan şebekenin frekansıdır.
Kontrüksiyon Tipleri:
Ölçü transformatörleri çalışma şartları ve kullanıldıkları tesisatın özelliklerine göre çeşitli tiplerde imal edilir.
Akım Transformatörleri:
Mesnet tip akım transformatörü, DIN 42600′e göre blok dizaynı tek iletkenli tip (primer baralı akım transformatörü); geçit tipi akım transformatörü, tek iletkenli tip; harici geçit ve bara tipi akım transformatörü; harici mesnet tipi akım transformatörü vb.
Gerilim Transformatörleri:
Dahili tek veya çift kutuplu gerilim transformatörleri, DIN normlarına göre dahili tek veya çift kutuplu küçük dizayn gerilim transformatörleri, harici tek veya çift kutuplu gerilim transformatörleri, yağlı harici tip gerilim transformatörleri vb.
Yükseklik:
Verilen değerler deniz seviyesinden 1000 m. (3300 feet) yüksekliğe kadar geçerlidir. Yüksekliğin 1000 m’yi aştığı tesislerde izolasyon kapasitesindeki azalma göz önüne alınmalıdır.
Bağıl Nem:
Dahili transformatörlerde % 80′e kadar, harici transformatörlerde ise %100′e kadar olabilir. Dahili tip transformatörler yüksek nemli ortamlarda kullanılacaksa bu konu dikkate alınmalıdır.
Çevre Sıcaklığı:
En yüksek sıcaklık : 40ºC
24 saat süre içinde en yüksek ortam sıcaklığı : 35ºC
Dahili transformatörlerde en düşük sıcaklık : – 5ºC
Harici transformatörlerde en düşük sıcaklık : – 25ºC
24 saat süre içinde en yüksek ortam sıcaklığı : 35ºC
Dahili transformatörlerde en düşük sıcaklık : – 5ºC
Harici transformatörlerde en düşük sıcaklık : – 25ºC
Standartlar:
Salt tesisleri için ölçü transformatörleri EN yayınları 60044-1 ve
60044-2 de istenen şartları göz önüne alır.
Türkiye
TS 620 EN 60044-1 Akım transformatörleri
TS 718 EN 60044-2 Gerilim Transformatörleri
Almanya
Ölçü transformatörleri standartları VDE 0414 bölüm 1’12.70
Endüktif akım trf. için özel standartlar bölüm 3/12.70
Endüktif gerilim trf. için özel standartlar.
Belçika : NBN 134
İngiltere : BS 3938 ve 3941
Fransa : C42 – 501 ve C42 – 502
İtalya : CEI 13 – 1
İsveç : SEN 270811
Amerikan : ANSI C 57.13
60044-2 de istenen şartları göz önüne alır.
Türkiye
TS 620 EN 60044-1 Akım transformatörleri
TS 718 EN 60044-2 Gerilim Transformatörleri
Almanya
Ölçü transformatörleri standartları VDE 0414 bölüm 1’12.70
Endüktif akım trf. için özel standartlar bölüm 3/12.70
Endüktif gerilim trf. için özel standartlar.
Belçika : NBN 134
İngiltere : BS 3938 ve 3941
Fransa : C42 – 501 ve C42 – 502
İtalya : CEI 13 – 1
İsveç : SEN 270811
Amerikan : ANSI C 57.13
Yalıtım Kapasitesi:
Transformatörlerin yalıtım kapasitesi aşağıdaki testlerle kontrol edilir.
Darbe Gerilim Testi (Tip Testi):
Yalnız dışa açık tesisler için uygulanır.
Şebeke Frekanslı Gerilim Testleri:
Şebekede meydana gelebilecek en yüksek gerilim ve transformatörün yalıtım seviyesine bağlı olarak, aşağıda verilen çizelgede belirtilen şartlara göre yapılır, harici tiplerde ise buna ek olarak yağmurdan etkilenen gerilim testi rutin olarak uygulanır.
Kısmi Deşarj Testi:
Ölçü transformatörlerinde yalıtım seviyesini kontrol etmek için, önceki testlere ek olarak kısmi deşarj testinin de yapılması gereklidir. Kısmi deşarj, bir izolasyan sistemine gerilim uygulandığında, belirli bir gerilim üzerine çıkıldığı zaman malzeme yapısında bulunabilecek bozukluklar sonucu meydana gelebilir. Bunun nedeni, alan dağılımının homojenliğinin bozulması ve malzemenin bazı bölgelerinde ulaşılan yüksek alan yoğunlukları sıvı ve katı izolasyonlarda görülebilecek hava kabarcıkları/boşluklarda delinme gerilim değerine ulaşılmasıdır. Aynı şekilde metal parçalarının sivri uçları veya keskin köşeleri de dış kısmi deşarjlara kaynak oluşturabilir (korona). Kısmi deşarjlar ilk anda delinmelere neden olmamakla birlikte zamanla kimyasal ve termik etkiler aşırı ısınmaya neden olarak kanal deşarjlarına dönüşürler, izolasyon yapısı bozulur. Korona deşarjları ise gerilim genliğine bağlı olarak kısa süreli palsları oluştururlar. Sonuçta bir enerji kaybı meydana geldiği gibi, bu palsların neden olduğu elektromagnetik dalgalar radyo/haberleşme cihazlarında parazitik etkilere yol açarlar. Bu nedenle kısmi deşarjların belirli bir değeri geçmemesi istenir. En yüksek şebeke geriliminin Um = 3.6 kV’dan büyük olduğu kuru izolasyonlu endüktif trafolar rutin testi olarak kısmi deşarj testine tabi tutulurlar. Kısmi deşarj testinde aşağıda bildirilen değerler aşmamalıdır.
Kısa Devre Gücü:
Akım transformatörleri sargıları kısa süreli termik anma akımının termik etkilerine dayanabilecek şekilde yapılır.A çma zamanı önden farklı ise, sürekli kısa devre akımı aşağıdaki gibidir.
Ith² t ≤ Ith² 1s
Kısa devre gücünün diğer ölçüsü dinamik anma akımıdır. VDE 414′de öngörülen düzene göre test edilir.”a”mesafesi kutup merkezleri arasındaki “p”nin üç katına eşit olmalı ve “b” ve “c” nin mesafeleri “p” den küçük olmalıdır.
Akım transformatörleri bir nüveden daha fazla olması halinde, birinci nüvenin sekonder sargı bağlantıları 1S1 ve 1S2 ikinci nüvenin 2S1 ve
2S2 olarak belirtilir. Tanıtma indisi 1, en büyük doğruluktaki nüveye, nüvelerin eşit doğrulukta olmaları halinde, daha küçük anma gücündeki nüveye veya çıkış güçleri eşit olduğunda, daha küçük aşırı anma akımındaki nüveye verilir.
Doğruluk Karakteristikleri ve Sınırları
Ith² t ≤ Ith² 1s
Kısa devre gücünün diğer ölçüsü dinamik anma akımıdır. VDE 414′de öngörülen düzene göre test edilir.”a”mesafesi kutup merkezleri arasındaki “p”nin üç katına eşit olmalı ve “b” ve “c” nin mesafeleri “p” den küçük olmalıdır.
AKIM TRANSFORMATÖRLERİ
Akım Transformatörleri:
Primer sargıları üzerinden sisteme girerek sekonderlerine bağlanacak ölçü, kayıt, koruma / kontrol elemanlarının ilgili fonksiyonlarını yerine getirebilmeleri için gerekli sistemden geçen akımı güvenilir sınırlar içinde sağlayan küçük güçlü transformatörlerdir. Bu transformstörler, sekonder devrelerine bağlı olan cihazları şebekeden izole ederler ve magnetik devrelerinin özelliklerinden dolayı sistemde oluşabilecek aşırı akımların zararlı olabilecek etkilerini de ortadan kaldırırlar. Akım transformatörleri, magnetik olarak tamamı ile izole edilmiş aynı veya farklı karekteristikli nüveler ile birden fazla sekonder sargıya sahip olabilirler. Böylece bir transformatör, farklı aşırı akım faktörlerine sahip nüvelerle koruma ve ölçü devrelerini veya farklı doğruluk sınırlarına sahip nüve ile iki ayrı ölçü devresini besleyebilir.
Ölçü Akım Transformatörleri:
Bu transformatörler, ölçü aletleri ve benzeri cihazlara sitem akımını, belirli bir oranda dönüştürerek uygulayan elemanlardır.
Koruma Akım Transformatörleri:
Bu sınıfa dahil olan transformatörler özellikle koruma sistemlerinde kullanılmak üzere imal edilir.
Anma Akımı (In):
Etikette verilen primer ve sekonder akımlarının anma değeridir.
Sürekli Termik Anma Akımı:
Sekonder devre yükü anma yüküne eşit iken primerden transformatörde sıcaklık artışının belirli sınırları aşmadan, sürekli olarak geçebilecek akımdır. Bu değer 1.2 In veya akım alanı genişletilmiş transformatörlerinde 1.5 veya 2xIn alınır.
Anma Aşırı Akım Faktörü:
Primer doğruluk anma akım sınırı bulmak için, primer anma akımı ile çarpılan değerdir.
Kısa Süre Termik Anma Akımı (Ith):
Akım transformatörünün sekonderi kısa devre iken oluşan elektromagnetik kuvvetler nedeni ile herhangi elektriksel ve mekanik hasara uğramadan dayanabileceği primer akımının tepe değeridir. ( kA )
Dinamik Anma Akımı (Idyn):
Akım transformatörünün sekonderi kısa devre iken oluşan elektromagnetik kuvvetler nedeni ile herhangi elektriksel ve mekanik hasara uğramadan dayanabileceği primer akımının tepe değeridir. ( kA )
Doğruluk Karekteristik Sınırları:
Akım transformatörlerinin akım hatası ( Fi ) primer amper – sarımların tamamen sekonder amper – sarımlara dönüştürülememesi nedeni ile ortaya çıkar. Akım hatası % olarak aşağıdaki şekilde hesaplanır. burada;
Faz kayması, akım vektörlerinin yönü, ideal kayıpları sıfır olan bir transformatördeki faz farkı sıfır olacak biçimde seçilmek kaydı ile, herhangi bir akım transformatöründe primer ve sekonder akımları vektörleri arasındaki faz farkıdır. Faz kayması genellikle dakika veya santiradyan olarak belirtilir. (1 rad: 34.4 dakika) Sekonder akım vektörünün fazı, primer akım vektörünün fazından önce ise faz kayması pozitiftir. Akım transformatörünün bileşik yanılgısı, primer ve sekonder akımlarının pozitif yönleri uçların işaretlenmesindeki kabullere uygun olmak kaydı ile sürekli çalışmada primer akımının ani değeri ile sekonder akımının ani değerinin anma dönüştürme oranı ile çarpımımın arasındaki farkın etken değeridir. Bileşik yanılgı genel olarak primer akımının etken değerinin yüzdesi olarak aşağıdaki formülle verilir.
T : Peryot ( s )
Kn : Nominal akım oranı
I1 : Primer akımın etken değeri ( A ) rms
İ1 : Primer akımının ani değeri ( A )
Is : Sekonder akımının ani değeri ( A )
Fg : Bileşik hata
Kn : Nominal akım oranı
I1 : Primer akımın etken değeri ( A ) rms
İ1 : Primer akımının ani değeri ( A )
Is : Sekonder akımının ani değeri ( A )
Fg : Bileşik hata
Doğruluk Sınıfı Indeksi :
Ölçü akım transformatörlerinin sınıf indeksi denilen ve bir sayı ile ifade edilen doğruluk sınıfı, primer anma akımı ve anma yükünden yüzde olarak, akım hatasının her sınıf için izin verilebilen üst sınırını belirler. Koruma akım transformatörünün doğruluk sınıfı (sınıf indisi) doğruluk sınıfına karşılık olan sınır anma akımından ve anma yükündeki bileşik hatanın üst değerini ifade eder, P harfi ile gösterilir.
Doğruluk Sınırları:
Herhangi bir doğruluk sınıfından verilen bir akım transformatörünün, doğruluk sınırları, doğruluk sınf tablosunda verilen değerlere göre tetkik edilir.
Akım ve faz hatasının sınır değerleri, anma frekansında ve aşağıdaki yüklerde tetkik edilmelidir. Doğruluk sınıfı 0.1 – 0.2 – 0.2s – 0.5 – 5P olan akım transformatörlerinin, anma frekansında, akım hatası ve faz kayması sekonder yük anma yükünün 1 / 1 ve 1 / 4′ü arasında değiştiğinde, tablodaki değerler aşılmamalıdır. Doğruluk sınıfı 3.5 ve 10P olan akım transformatörlerinin anma frekansında akım hatası ve faz kayması; sekonder yük anma yükünün 1 / 1 ve 1 / 2′si arasında iken tabloda verilen değerleri aşmamalıdır. Akım transformatörlerinin deneylerinde kullanılan sekonder yükün değeri 5 VA’e eşit veya büyük olduğunda, güç katsayı cos = 0.8 endüktif; 5 VA’den küçük olduğunda ise 1′e eşit olmalıdır. Deney hiçbir zaman 1 VA’den küçük olamaz.
Aşırı Akım Altında Doğruluk Karakteristikleri:
Ölçme ile koruma nüveleri, aşırı akım şartları altında farklı karakteristikler gösterirler. Ölçü nüvelerinde bileşik hata aşırı akım faktörü Fs5′de – % 15′den küçük Fs10′da – % 15′den büyüktür. Koruma akım transformatörleri kullanıldığında, aşırı akımda oran hatası daha düşük değerlerde kalır. Ölçü akım transformatörlerinde anma yükünde, doğruluk sınır primer akımında bileşik hata 5P sınıfında %5 ve 10P sınıfında ise %10′dur.( Aşırı akım faktörü ile çarpılan anma akımında Örneğin;5P10 10 x In’de bileşik hata %5′dir). Anma aşırı akım faktörü, aşırı akımda transformatörün davranışını belirleyecektir. Yaklaşık olarak 5P10 / 30 VA bir transformatör,15 VA ile yüklenecek olursa, aşırı akım faktörü,20 olacaktır. Ölçü akım transformatörlerinde, sekondere bağlanacak olan cihazları koruyabilmek için, aşırı akım faktörü, olabildiğince küçük alınmalıdır.
Ölçme alanı:
Standart alanları, akım transformatörleri 1.2 x In’de sürekli çalıştırabilir.0.1 – 1.2 x In deki alanda doğruluk sınıfındaki doğruluk sınırları tetkik edilir. Akım transformatörleri % 200 genişletilmiş alanda 2xIn de sürekli çalıştırılabilir ve hata sınıfındaki doğruluk sınırları 0.05 – 2 x In de tetkik edilir. Bu aynı zamanda % 150 alanı genişletilenleri de kapsar. Çift alanlı akım transformatörleri sekonder anma akımı 5 veya 1 A de çift primersiz 2 anma çevirme oranı için yapılabilir.(Örneğin: 50 / 5 A ve 10 / 1 A) Aynı anma yükünde standart alanda genişletilmiş olan sınıf 0.5 de 1 A sahasında geçerlidir. Böylece 5 A’e indirgenmiş olan 0.01′den 1.2′ne kadar ölçme alanı verir. Not: 150 % ve 200 % akım transformatörleri (genişletilmiş alan) bu trafolarda primer ve sekonder taraflar 1.5 ve 2 kat anma akımına göre dizayn edilir. Sonuç olarak ölçü ve primer bağlantılar uruma göre değişir.
Değişebilir Bağlantılı :
Geçiş iletken tipi akım transformatörünün çevirme oranı yalnızca sekonder sargı kademeli ise değiştirilebilir veya bölümler halinde ise, her bölüm aralarında seri paralel bağlanabilir. Her iki halde de transformatörün çıkış gücü aynı doğruluk sınıfı için yaklaşık olarak çevirme oranının karesi ile değişir. (Örneğin : 1000/5A, 30VA, Klass: 1 – 500/5A,7.5VA Kl.:1) Sargılı tip ölçü transformatörlerinin primer ve sekonder sargılarının her biri ayrı ayrı olabilir. Bu sargılarla primer ve sekonder tarafta bağlantılar değiştirilebilir. Değişebilir bağlantının primer tarafta olması transformatörün çıkış gücünü etkilemez. Sargılı transformatörler için değişebilir bağlama oranı 1 : 2′dir. (iki aynı sargı bölümü)
Bağlantılar:
Akım transformatörlerinin primer sargı bağlantıları P1 ve P2 harfler ile ve sekonder sargı bağlantıları S1 ve S2 harfleri ile tanımlanır.
Akım transformatörleri bir nüveden daha fazla olması halinde, birinci nüvenin sekonder sargı bağlantıları 1S1 ve 1S2 ikinci nüvenin 2S1 ve
2S2 olarak belirtilir. Tanıtma indisi 1, en büyük doğruluktaki nüveye, nüvelerin eşit doğrulukta olmaları halinde, daha küçük anma gücündeki nüveye veya çıkış güçleri eşit olduğunda, daha küçük aşırı anma akımındaki nüveye verilir.
Transformatörler iki aynı sargı bölümünün farklı bağlanmasıyla elde edilebilen iki anma akımına sahip olduğunda, aynı sargıların
bağlantıları harflerle tanıtılır. P1,P2 C1,C2
bağlantıları harflerle tanıtılır. P1,P2 C1,C2
Anma akımı 2x ( seri bağlantı anma akımı ) şekilde verilir.
Ayrı uçları bağlı, kademelenmiş primer sargıların anma akımları en küçük değerden başlayarak uç çıkarmak suretiyle birbirinden ayrılır.
Çeşitli primer anma akımları sekonder sargının değişebilir bağlanmasıyla veya kademelerle elde edilirse, değerler birbirinden
dışarıya çıkan uçlar vasıtasıyla en büyük değerden başlayarak ayrılabilir.
dışarıya çıkan uçlar vasıtasıyla en büyük değerden başlayarak ayrılabilir.
Çalışma ve Topraklama :
Akım transformatörleri devrede iken hiç bir zaman sekonder sargı açık bırakılmamalıdır. Açık bırakıldığında tehlikeli olabilecek aşırı gerilimler ortaya çıkarak sargıların yanmasına neden olabilir. (özellikle yüksek akımlara ve yüksek çıkış güçlerinde). Transformatörlerin gerilim altında olmayan metal plakaları topraklama işareti yanındaki bağlantı civatası ile topraklanır. Sekonder sargının bir ucu güvenlik için topraklanmalıdır. (normal olarak S1 veya 1S1, 2S1 akım transformatörlerinde) Akım transformatörlerinin primer sargı bağlantıları P1 ve P2 harfleri ile ve sekonder sargı bağlantıları S1 ve S2 harfleri ile tanımlanır.
GERİLİM TRANSFORMATÖRLERİ
Gerilim Transformatörleri:
Endüktif gerilim transformatörleri pratik olarak yüksüz çalışan bir düşük güç transformatörüdür. Gerilim transformatörleri bağlı koruma çevrelerini ve ölçü aletlerini primer tarafından anma geriliminden izole ederler ve sekonder gerilimi pratik bakımından primer gerilimiyle orantılı ve uygun biçimde bağlandığında, primer gerilimiyle sekonder gerilimi arasındaki faz farkı yaklaşık olarak O° olan bir ölçü transformatörüdür. Gerilim transformatörlerinin yalnızca bir nüvesi vardır ve genellikle bir sekonder sargısı bulunur. Gerektiğinde tek kutuplu transformatörlerde sekonder sargısına (ölçme sargısına)ilaveten toprak kaçağı sargısı ile de techiz edilir.
Anma Gerilimi Un: (rms değeri kV)
Anma gerilimi (primer ve sekonder): Transformatörün etiketinde verilen gerilim değerleri.Gerilim transformatörü üç fazlı sistemde faz-toprak arasına bağlandığında faz-nötr gerilimi anma gerilimidir. (U√3), faz-faz arasına bağlandığında faz-faz gerilimi anma gerilimidir (U).
Anma Gerilim Yükseltme Katsayısı:
Anma gerilimi yükseltme katsayısı tek kutuplu gerilim transformatörlerinin primer sargısının topraklama koşullarına bağlı olarak en yüksek işletme gerilimidir. (Besleme sisteminin tipine göre 1.5 veya 1.9 Un
Anma Dönüştürme Oranı: Kn
Gerilim transformatörünün anma dönüştürme oranı, primer anma geriliminin sekonder anma gerilimine oranıdır. (örneğin; 31500 / 100 V gibi)
Yalıtım Düzeyleri:
Gerilim transformatörlerine uygulanan test gerilimi alternatif akımdır. (50 Hz veya 60 Hz) Tek kutuplu gerilim transformatörlerinde sargı ile toprak arası 2 kV da test edilir. Yüksek frekanslı alternatif akım endüklenen gerilim testi için kullanılır. Darbe dayanım gerilimi: Atmosferik olaylar sonucu oluşan aşırı gerilimlerin etkisinde bulunan tesislerde kullanılan gerilim transformatörlerinin primer devreleri, en yüksek şebeke gerilimi ve yalıtım düzeyine karşılık gelen darbe gerilimi ile test edilir.
Uzun Süreli Anma Akımı: (rms değeri A)
Toprak kaçağı (artık gerilim) sargısının uzun süreli anma akımı, toprak kaçağında primer anma geriliminin 1.9 katına yükselmesi ile bu sargının 4 veya 8 saat süre ile dayanabileceği akımdır. Artık gerilim sargısı, anma yükü ile yüklendiğinde şartnamede öngörülen transformatörün sıcaklık artışı 10K’dan daha fazla olmamalıdır.
Sekonder Sınır Termik Yük Akım: (rms değeri A)
Transformatörün müsade edilen sıcaklık artışına yükselmeksizin, toprak kaçağı sargısı yüksüz iken ve primer anma geriliminde, sekonder sargısının dayanabileceği akımdır.
Kısa Süreli Yük:
Kısa süreli yük, gerilim transformatörünün primer bağlantısında aniden ortaya çıkan tüm kuvvetleri, dinamik açma kapama kuvvetlerini, diğer dinamik kuvvetleri ve çalışma yükünü ihtiva eder.Bağlantılarının yükseldiğinde, transformatörünün tespit tabanına paralel uygulanan kuvvet tatbik edilebilir.
Çalışma Yükü: (Mekanik N)
Çalışma yükü bir transformatörün işletmede iken ani ve devamlı primer bağlantılarında oluşan tüm kuvvetlerin toplamının en yüksek değeridir. Ağırlıktan, statik bara kuvvetlerinden, termik genleşmeden ortaya çıkan kuvvetleri ihtiva eder.İşletme yükünün verilen kısa süreli yükün % 30′dan fazla olmaması tavsiye edilir.
Doğruluk Karakteristikleri ve Sınırları
Gerilim Yanılgısı:
Gerilim yanılgısı transformatörün dönüştürme oranının, anma dönüştürme oranına eşit olmamasından dolayı gerilim ölçmesinde meydana gelen yanılgıdır.
Faz Kayması:
Faz kayması gerilim vektörlerinin yönü ideal (kayıpları sıfır olan) bir transformatördeki faz farkı sıfır olacak biçimde seçilmek kaydı ile herhangi bir transformatörde primer ve sekonder gerilimleri vektörleri arasındaki faz farkıdır.
Doğruluk Sınırları:
Gerilim transformatörlerinin anma frekansında gerilim yanılgısı veya faz kayması yük anma yükünün 1/4 ve 4/4′ü arasında iken ve güç katsayısı cos Ø 0.8 endüktif durumu için TS EN 60044-2 de verilen değerleri aşmamalıdır.
Örneğin: 60 VA çıkış gücünde gerilim transformatörü, istendiğinde bu transformatör 15 VA’da tabloda verilen hata sınırları içinde kalmalıdır.
Örneğin: 60 VA çıkış gücünde gerilim transformatörü, istendiğinde bu transformatör 15 VA’da tabloda verilen hata sınırları içinde kalmalıdır.
Kısmi Deşarj Testi:
Ölçü transformatörlerinde yalıtım seviyesini kontrol etmek için, önceki testlere ek olarak, kısmi deşarj testinin de yapılması gereklidir. Kısmi deşarj, bir izolasyon sistemine gerilim uygulandığında, belirli bir gerilimin üzerine çıkıldığı zaman malzeme yapısında bulunabilecek bozukluklar sonucu meydana gelebilir. Bunun nedeni, alan dağılımının homojenliğinin bozulması ve malzemenin bazı bölgelerinde ulaşılan yüksek alan yoğunlukları sıvı ve katı izolasyonlarda görülebilecek hava kabarcıkları/boşluklarda delinme gerilim değerine ulaşılmasıdır. Aynı şekilde metal parçalarının sivri uçları veya keskin köşeleri de dış kısmi deşarjlara kaynak oluşturabilir (korona). Kısmi deşarjlar ilk anda delinmelere neden olmamakla birlikte zamanla kimyasal ve termik etkiler aşırı ısınmaya neden olarak kanal deşarjlarına dönüşürler, izolasyon yapısı bozulur. En yüksek şebeke geriliminin Um = 3.6 kV’dan büyük olduğu kuru izolasyonlu endüktif trafolar rutin testi olarak; kısmi deşarj testine tabii tutulurlar.
Bağlantılar :
Çift kutuplu gerilim transformatörlerinin primer sargı bağlantıları A ve B harfleri ile, sekonder sargı bağlantıları a ve b harfleri ile belirtilir.
Ayrı iki sekonder sargılı tek kutuplu gerilim transformatörleri A ve N harfleri ile belirtilen aynı sargının bağlantı uçlarıdır. Aşağıdaki örnek aynı özellikte çift sekonder sargılı tek kutuplu gerilim transformatörünün bağlantı şemasını gösterir.
Sekonder sargıdan kademe ucu çıkarılarak çift çevirme oranlı olur.
İki ayrı ölçü sargılı gerilim transformatörlerinde bağlantı dizaynı aşağıdaki gibidir.
Toprak kaçağı koruma sargısı (artık gerilim sargısı) bağlantı uçları, da – dn harfleri ile belirtilir. Tek kutuplu gerilim transformatörü bağlantısı A – N ( primer sargısı ) a – n ( sekonder sargısı )
Çalışma ve Topraklama:
Akım transformatörlerinin aksine gerilim transformatörlerinin sekonder sargıları hiçbir zaman kısa devre edilemez. Tek kutuplu gerilim transformatörünün primer bağlantısının toprak ile şase 2 kV’luk test gerilimine göre izole edilmiştir. Bütün transformatörler koruyucu toprak işareti yoktur. Çünkü tek kutuplu transformatörlerde direkt topraklama vardır, açık üçgen bağlı toprak kaçağı koruma sargısı, yalnızca belirli bir noktada topraklanabilir.
Uygulama:
CPT kablo tipi akım transformatörleri; Koruma ve ölçme amaçlı kullanılabilirler. Max. işletme gerilimleri 0,72 kV’tur. Uygun şekilde izole dilmiş bara veya kablolar ile, her gerilim seviyesinde rahatlıkla kullanılabilirler.
Akım transformatörlerinde sekonder terminaller:
Akim transformatörleri sekonder sargilarinin bir ucu emniyet açisindan mutlaka topraklanmalidir. Bunun nedeni isletmede olusabilecek izolasyon arizalari sonucunda akim transformatörünün primer sargisi ile sekonder sargisi arasinda olusabilecek bir kisa devre sonucunda, sekonder alicilarin ve bu sahada çalisan personelin, yüksek gerilimden zarar görmesini engellemektir. Bu nedenle, primerin baglantisi yapilmadan önce sekonder terminaller ölçü aletlerine baglanmalidir. (sekil-1) Sekonder sargi kullanilmayacak ise, sargi uçlari kisa devre edilmeli ve tedbir amaçli topraklanmalidir. (sekil-2) Dönüstürme orani sekonder sargidan ayarli akim transformatörlerinde (sekonder sargisi kademeli sarilmis Örnek: 50-100/5A), kullanilmayan terminal/terminaller açik birakilmalidir. (sekil 3)
Montaj:
Kablo tipi akim transformatorleri (CPT) her pozisyonda montaja olanak saglayan taban tespit plakasina sahiptir. Iletmede bakim gerektirmeyen ürünlerdir. Eger, kablo tipi akim transformatörleri tamamen izole edilmis YG kablosu üzerine monte edilecek ise ve primer iletken olarak zirhli iletken kablo kullanildiginda, zirh üzerinden akabilecek bir kacak akimin ölçüm sistemini etkilememesi amaci ile, transformator penceresinden gecen zirh asagidaki sekilde görülecegi gibi, akim transformatöru penceresinden geri çikarilarak topraklanmalidir. (sekil-4)
DAHİLİ MESNET İZOLATÖRLERİ
Kullanım alanları:
Epoksi reçine döküm mesnet izolatörleri tüm dahili uygulamalar için
kullanılabilir.
Tropikal şartlar için aynı tip ürünler (özel bağlantı parçaları ile)
kullanılabilir.
-25 C’den +90 C’ye kadar olan ortam sıcaklıkları için uygundur.
kullanılabilir.
Tropikal şartlar için aynı tip ürünler (özel bağlantı parçaları ile)
kullanılabilir.
-25 C’den +90 C’ye kadar olan ortam sıcaklıkları için uygundur.
Tasarım:
ESİT Dahili tip epoksi mesnet izolatörleri yeterli krepaj mesafesi ve
kanat sayısı ile silindirik yapıya sahiptir.
Temel ölçüler IEC 60273-1990′e uygundur.
Ana ve yardımcı bağlantı noktaları elektriksel olarak birbirleri ile
irtibatlıdır.
kanat sayısı ile silindirik yapıya sahiptir.
Temel ölçüler IEC 60273-1990′e uygundur.
Ana ve yardımcı bağlantı noktaları elektriksel olarak birbirleri ile
irtibatlıdır.
Testler:
IEC 60660-1990′a göre aşağıdaki testler uygulanır:
Rutin testler:
• Görsel kontrol
• Bağlantı noktaları arasında devre kontrolü (IEC 60660/1999)
• B tipleri için kuruda şebeke frekanslı dayanım gerilimi
• B tipleri için kısmi boşalma ölçümü (kısmi deşarj)
Örnekleme testi:
• Tepe kuvvetli
• Bağlantı noktaları arasında devre kontrolü (IEC 60660/1999)
• B tipleri için kuruda şebeke frekanslı dayanım gerilimi
• B tipleri için kısmi boşalma ölçümü (kısmi deşarj)
Örnekleme testi:
• Tepe kuvvetli
Ek testler:
• Yıldırım darbe dayanım gerilim testi (istendiği takdirde)
• Tepe kuvveti testi
• Tepe kuvveti testi
